Bitwa pod Oliwą

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bitwa pod Oliwą
Wojna polsko-szwedzka (1626–1629)
Ilustracja
Bitwa pod Oliwą
Czas

28 listopada 1627

Miejsce

reda Portu Gdańskiego

Terytorium

Zatoka Gdańska

Przyczyna

Zablokowany port w Gdańsku

Wynik

wygrana Polaków

Strony konfliktu
Rzeczpospolita Szwecja
Dowódcy
Arend Dickmann
Jan Storch
Herman Witte
Nils Göransson Stiernsköld
Siły
4 galeony,
3 pinki,
3 fluity
179 dział
1160 żołnierzy i marynarzy
5 galeonów,
1 pinasa
122 działa
700 żołnierzy i marynarzy
Straty
47 ludzi 1 galeon zdobyty,
1 galeon zatopiony, 304 ludzi i 46 jeńców
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
Ziemia54°28′N 18°42′E/54,466667 18,700000
Bandera Polskiej Marynarki Wojennej z XVII wieku.
Bitwa pod Oliwą

Bitwa pod Oliwą – bitwa morska pomiędzy flotą polską a eskadrą okrętów szwedzkich, stoczona 28 listopada 1627 na redzie Gdańska. Nazwa „bitwa pod Oliwą” jest nazwą tradycyjnie przypisywaną tej bitwie.

Tło bitwy[edytuj | edytuj kod]

Admirałem polskiej floty był wówczas Wilhelm Appelmann, lecz z powodu choroby nie mógł wziąć udziału w bitwie i komisarze królewscy wyznaczyli przed bitwą nowe kolektywne dowództwo nad polskimi siłami. Dowództwo nad okrętami i funkcję admirała otrzymał Arend Dickmann, dowódcą piechoty morskiej został kapitan Jan Storch, a dowódcą artylerii okrętowej kapitan Herman Witte. Tym trzem dowódcom dodano radę wojenną, z którą mieli wspólnie opracować plan bitwy i podjąć decyzję o ataku. Okrętem admiralskim był galeonŚwięty Jerzy”.

Siły stron[edytuj | edytuj kod]

Polskie okręty[edytuj | edytuj kod]

Razem: 10 okrętów, 179 dział, 1160 żołnierzy i marynarzy

Szwedzkie okręty[edytuj | edytuj kod]

Razem: 6 okrętów, 122 działa, 700 żołnierzy i marynarzy

Bitwa[edytuj | edytuj kod]

Do bitwy doszło, gdy patrolująca Zatokę Gdańską szwedzka eskadra płynąca od Helu w kierunku Redłowa, dostrzegła na redzie Gdańska polskie okręty. Szwedzi płynęli w dwóch grupach – w pierwszej grupie okręt admiralskiTigern” i okręt wiceadmiralski „Pelikanen” (dowódca wiceadmirał Fritz), a w drugiej grupie pozostałe okręty z „Solenem” na czele.

Bitwa szybko rozbiła się na dwa starcia: szwedzkiego okrętu admiralskiego „Tigern” z polskim okrętem admiralskim „Rycerz Święty Jerzy” (walka między tymi dwoma okrętami zapoczątkowała całą bitwę) i pinkąPanna Wodna” oraz polskiego „Wodnika” ze szwedzkim „Solenem”. Po oddaniu salw z dział pokładowych doszło do abordażu. Do walki włączyła się również Panna Wodna, która ostrzelała Tigerna od rufy. W końcu po zaciętej walce szwedzki okręt „Tigern” został zdobyty przez żołnierzy polskich.

Walka ze znacznie większym Solenem była bardziej zacięta, a załoga zaatakowanego galeonu skutecznie opierała się załodze Wodnika. Gdy z pomocą Wodnikowi nadpłynęła fluita Biały Lew, Polacy uzyskali przewagę i wdarli się na pokład. Widząc beznadziejność sytuacji szyper szwedzkiego okrętu pobiegł do komory prochowej i doprowadził do wybuchu. Znaczna część walczących Polaków i Szwedów zdołała przeskoczyć na pokład Wodnika, reszta zginęła wraz z wysadzonym okrętem. Pozostała część szwedzkiej floty ratowała się ucieczką na pełne morze, natomiast zwycięskie okręty polskie wraz ze zdobytym Tigernem odpłynęły do bazy w Wisłoujściu.

Przebieg bitwy pod Oliwą

Już po faktycznym zakończeniu bitwy, od zabłąkanej kuli wystrzelonej prawdopodobnie z wycofujących się szwedzkich okrętów zginął polski admirał Arend Dickmann – zwany współcześnie polskim Nelsonem, natomiast szwedzki wiceadmirał Nils Stiernsköld zmarł wkrótce na skutek odniesionych ran. Obu admirałów pochowano z najwyższymi honorami w gdańskiej bazylice Mariackiej.

Sprawozdanie z przebiegu bitwy dla Zygmunta III Wazy sporządził Wolfgang von der Oelsnitz z Komisji Okrętów Królewskich, który dostarczył też królowi zdobyczne bandery szwedzkie oraz rapier Nilsa Stiernskölda[1].

Konsekwencje[edytuj | edytuj kod]

Zwycięska bitwa została następnie rozpropagowana w Europie przez polski dwór królewski; powstało także powiedzenie, że tego dnia pod Gdańskiem „słońce zaszło w południe” („Solen” znaczy ‘Słońce’). Bitwa nie miała większego znaczenia dla ogólnej sytuacji militarnej, jednakże miała duże znaczenie moralne i propagandowe, udowadniając, że polska flota może pokonać szwedzką. Wzmocniła też pozycję władzy królewskiej wśród mieszczaństwa gdańskiego.

Materialnym efektem zakończonej bitwy było czasowe zdjęcie szwedzkiej blokady portu gdańskiego.

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

  • Walki marynarzy polskich pod Oliwą zostały po 1990 r. upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie napisem na jednej z tablic „OLIWA 28 XI 1627”.
  • W Gdańsku-Oliwie są ulice Bitwy Oliwskiej i Arenda Dickmana, a w Gdyni-Oksywiu rondo Bitwy pod Oliwą i ulica Arenda Dickmana.
  • W Oliwie znajduje się pomnik Bitwy pod Oliwą[2].
Pomnik Bitwy pod Oliwą istniał również w Gdyni, został jednak zniszczony w 1939 roku po zdobyciu w czasie kampanii wrześniowej Oksywia przez Niemców.
  • W Gdańsku-Oliwie działa 17 Oliwska Drużyna Harcerska im. Arenda Dickmanna.
  • 28 listopada 1918, w rocznicę bitwy pod Oliwą, Naczelnik Państwa Józef Piłsudski rozkazał utworzyć marynarkę polską[3].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Eugeniusz Koczorowski: Flota polska w latach 1587-1632. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1973, s. 303.
  2. Pomnik Bitwy pod Oliwą. gzdiz.gda.pl. [dostęp 2019-11-29].
  3. Dziennik Rozporządzeń Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 8 z 4 grudnia 1918 roku, poz. 155. „Polska Zbrojna” Nr 331 z 28 listopada 1928 roku, s. 1.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Leszek Podhorodecki, Rapier i koncerz, Warszawa: „Książka i Wiedza”, 1985, s. 186–187, ISBN 83-05-11452-X, OCLC 176976102.
  • Mała Encyklopedia Wojskowa, 1967, Wydanie I.
  • Eugeniusz Koczorowski, Bitwa pod Oliwą, Wydawnictwo Morskie Gdańsk 1976, wydanie II.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]