Antoni Barnaba Jabłonowski

Antoni Barnaba Jabłonowski
	; Antoni Barnaba Jabłonowski, portret pędzla Józefa Peszki
	; Prus III
Rodzina	Jabłonowscy herbu Prus III
Data urodzenia	27 stycznia 1732
Data i miejsce śmierci	4 kwietnia 1799 ; Warszawa
Ojciec	Stanisław Wincenty Jabłonowski
Matka	Dorota Broniszówna
Żona	Anna Sanguszko,; Tekla Czaplic
	Odznaczenia

Antoni Barnaba Jabłonowski, (ur. 27 stycznia 1732, zm. 4 kwietnia 1799 w Warszawie) – książę Świętego Cesarstwa Rzymskiego, kawaler orderu Orła Białego (1761), kawaler orderu Świętego Huberta (1790), marszałek Trybunału Głównego Koronnego w 1760 i 1765 roku^[1], starosta buski, świecki, międzyrzecki (1754), czehryński (1780), wojewoda poznański od 1760, kasztelan krakowski od 1782, starosta międzyrzecki w 1756 roku^[2].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Syn Stanisława Wincentego Jabłonowskiego i Doroty z Broniszów (primo voto Radomickiej) herbu Wieniawa (1692- 1773), żonaty z ks. Anną Sanguszkówną herbu Pogoń Litewska (1739-1765), a potem z Teklą Czaplicówną. Synem jego był ks. Stanisław Paweł Jabłonowski na Ostrogu, Maryampolu i Podkamieniu herbu Prus III, członek Sejmu Czteroletniego, kawaler orderu Orła Białego (1789), kawaler orderu Świętego Stanisława (1784) a córkami Dorota Barbara Jabłonowska na Ostrogu, Maryampolu i Podkamieniu herbu Prus III i Tekla ks. Jabłonowska na Ostrogu, Maryampolu i Podkamieniu herbu Prus III.

Działalność polityczna[edytuj | edytuj kod]

Antoni Barnaba był czynnym i aktywnym politykiem schyłku I Rzeczypospolitej. Umiejętnie lawirował pomiędzy stronnictwami politycznymi w ostatnim okresie panowania króla Augusta III. Był posłem z województwa kijowskiego na sejm 1758 roku^[3]. 7 maja 1764 roku podpisał manifest, uznający odbywający się w obecności wojsk rosyjskich sejm konwokacyjny za nielegalny^[4]. W 1764 roku na sejmie koronacyjnym wyznaczony do komisji do compositio inter status^[5]. W 1764 roku został wyznaczony senatorem rezydentem^[6]. Był członkiem konfederacji radomskiej 1767 roku^[7]. 23 października 1767 wszedł w skład delegacji Sejmu, wyłonionej pod naciskiem posła rosyjskiego Nikołaja Repnina, powołanej w celu określenia ustroju Rzeczypospolitej^[8]. Podobnie zachowywał się podczas elekcji i rządów Stanisława Augusta Poniatowskiego. Był posłem Generalności konfederacji barskiej do Wiednia w 1772 w celu ratowania Polski, jednak i te rozmowy nie były skuteczne wobec zaborczych umów trzech państw. Członek konfederacji 1773 roku^[9]. Na Sejmie Rozbiorowym 1773-1775 wszedł w skład delegacji wyłonionej pod naciskiem dyplomatów trzech państw rozbiorczych, mającej przeprowadzić rozbiór^[10], został członkiem Komisji Rozdawniczej Koronnej, ustanowionej dla likwidacji majątku skasowanego w Rzeczypospolitej zakonu jezuitów^[11], powołany do Komisji Skarbowej Koronnej^[12]. 18 września 1773 roku podpisał traktaty cesji przez Rzeczpospolitą Obojga Narodów ziem zagarniętych przez Rosję, Prusy i Austrię w I rozbiorze Polski^[13]. Członek konfederacji Andrzeja Mokronowskiego w 1776 roku^[14]. Członek Departamentu Skarbowego Rady Nieustającej w 1779 roku^[15].

W roku 1782 został członkiem Rady Nieustającej. Był członkiem konfederacji Sejmu Czteroletniego^[16]. Podczas Sejmu Czteroletniego był członkiem Stronnictwa Patriotycznego, podpisał Konstytucję 3 Maja^[17]. Przystąpił do powstania kościuszkowskiego, został jednym z dyrektorów Dyrekcji Biletów Skarbowych^[18]. Pozostawił po sobie Pamiętnik, w którym opisał swą działalność publiczną.

Działalność fundacyjna[edytuj | edytuj kod]

Antoni Barnaba był zaangażowany w budowę kościoła paulińskiego w Niżniowie, a także sfinansował wystrój i przygotowanie oprawy artystycznej koronacji wizerunku Matki Boskiej w kościele karmelitańskim w Bołszowcach. W roku 1761 Antoni Barnaba Jabłonowski (ówczesny właściciel miejscowości) otrzymał od polskiego króla Augusta III Sasa przywilej miejski na założenie miasta Annopola. Nazwa miasta (dawniej określanego jako Hlinniki) miała upamiętniać zmarłą w wieku 26 lat żonę Annę (Anno i "pol", z greckiego polis – miasto). Tamże nieznany z imienia architekt Fontana wzniósł okazały pałac. W Starym Krzewinie na Wołyniu przy pałacu Jabłonowskiego założony został natomiast rozległy ogród, zaplanowany przez Dionizego Miklera. Z inicjatywy Antoniego Barnaby przebudowano pałac w Warszawie (architekci Jakub Fontana i Dominik Merlini), a w Racocie wzniesiono w latach 1768-1782 klasycystyczną rezydencję (być może według projektu Dominika Merliniego).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Compendium Ordinationis Judiciorum Tribunalis Regni Petricoviensium Majoris Poloniae. Sub Auspicijs Illustrissimi [et] Revernedissimi Ignatii in Cienia Cienski Cancellarii Gnesnensis Metropolitani. Praesidentis. Celsissimi Antonii, Chryzostomii, Barnabae in Ducatu Ostrogiensi Sacri Romani Imperij Principis Prus Jabłonowski Palatini Posnaniensis, Svecensis, Mederecensis, Czechrynensis [et]c. Capitanei Roth magistri Cohortis Loricatae, Ordinum Aquilae Albae [et] Sancti Huberti Equitis, Tribunalis Regni, Mareschalci. Die 8va 8bris 1765. ex Originali Ordinatione per Judicium Terrestre Siradiense. Depromptum [b.n.s.]
↑ w tym roku uzyskał dożywocie na starostwo międzyrzeckie wraz z Anną z Sanguszków, Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 111.
↑ Diarjusze sejmowe z wieku XVIII.T.III. Diarjusze sejmów z lat 1750, 1752, 1754 i 1758, Warszawa 1937, s. 285.
↑ Materiały do dziejów bezkrólewia po śmierci Augusta III i pierwszych lat dziesięciu panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, t. I Lwów 1857, s. 45-49.
↑ Volumina Legum, t. VII, Petersburg 1850, s. 150.
↑ Volumina Legum, t. VII, Petersburg 1860, s. 169.
↑ Korwin [Kossakowski] S. Trzeci Maj i Targowica. Kraków, 1890, s. 225.
↑ Volumina Legum t. VII, Petersburg 1860, s. 244-248.
↑ Ryszard Chojecki, Patriotyczna opozycja na sejmie 1773 r., w: Kwartalnik Historyczny, LXXIX, nr 3, 1972, s. 559.
↑ Ryszard Chojecki, Patriotyczna opozycja na sejmie 1773 r., w: Kwartalnik Historyczny, LXXIX, nr 3, 1972, s. 545-562.
↑ Stanisław Załęski, Historia zniesienia jezuitów w Polsce i ich zachowanie na Białej Riusi, t. II, Lwów, 1875, s. 1-68.
↑ Volumina Legum, t. VIII, Petersburg 1860, s. 87.
↑ Volumina Legum t. VIII, Petersburg 1860, s. 20-48.
↑ Volumina Legum, t. VIII, Petersburg 1860, s. 527.
↑ KALENDARZ polityczny dla Królestwa Polskiego y Wielkiego Xięstwa Litewskiego na rok pański 1779. w Warszawie, Nakładem y drukiem Michała Groella Księgarza Nadwornego J.K.Mci., [b.n.s]
↑ Kalendarzyk narodowy y obcy na rok ... 1792. ..., Warszawa 1791, s. 308.
↑ Volumina Legum, t. IX, Kraków 1889, s. 225.
↑ Wereszycka, s. 217.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Adam Boniecki: Herbarz polski: wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. Cz. 1. T. 8. Warszawa : Warszawskie Towarzystwo Akcyjne S. Orgelbranda S[yn]ów), 1905, s. 111.
Helena Wereszycka: Jabłonowski Antoni Barnaba. [w:] Polski Słownik Biograficzny. T. 10. Wrocław – Warszawa, 1962-1964, s. 216-218.
AndrzejA. Betlej AndrzejA., Sibi, Deo, posteritati. Jabłonowscy a sztuka w XVIII wieku, Kraków: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego „Societas Vistulana”, 2010, s. 326-327, ISBN 978-83-61033-38-7, OCLC 750947810 .

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Pamiętnik księcia Antoniego Jabłonowskiego w serwisie Polona.pl

[1] Compendium Ordinationis Judiciorum Tribunalis Regni Petricoviensium Majoris Poloniae. Sub Auspicijs Illustrissimi [et] Revernedissimi Ignatii in Cienia Cienski Cancellarii Gnesnensis Metropolitani. Praesidentis. Celsissimi Antonii, Chryzostomii, Barnabae in Ducatu Ostrogiensi Sacri Romani Imperij Principis Prus Jabłonowski Palatini Posnaniensis, Svecensis, Mederecensis, Czechrynensis [et]c. Capitanei Roth magistri Cohortis Loricatae, Ordinum Aquilae Albae [et] Sancti Huberti Equitis, Tribunalis Regni, Mareschalci. Die 8va 8bris 1765. ex Originali Ordinatione per Judicium Terrestre Siradiense. Depromptum [b.n.s.]

[2] w tym roku uzyskał dożywocie na starostwo międzyrzeckie wraz z Anną z Sanguszków, Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 111.

[3] Diarjusze sejmowe z wieku XVIII.T.III. Diarjusze sejmów z lat 1750, 1752, 1754 i 1758, Warszawa 1937, s. 285.

[4] Materiały do dziejów bezkrólewia po śmierci Augusta III i pierwszych lat dziesięciu panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, t. I Lwów 1857, s. 45-49.

[5] Volumina Legum, t. VII, Petersburg 1850, s. 150.

[6] Volumina Legum, t. VII, Petersburg 1860, s. 169.

[7] Korwin [Kossakowski] S. Trzeci Maj i Targowica. Kraków, 1890, s. 225.

[8] Volumina Legum t. VII, Petersburg 1860, s. 244-248.

[9] Ryszard Chojecki, Patriotyczna opozycja na sejmie 1773 r., w: Kwartalnik Historyczny, LXXIX, nr 3, 1972, s. 559.

[10] Ryszard Chojecki, Patriotyczna opozycja na sejmie 1773 r., w: Kwartalnik Historyczny, LXXIX, nr 3, 1972, s. 545-562.

[11] Stanisław Załęski, Historia zniesienia jezuitów w Polsce i ich zachowanie na Białej Riusi, t. II, Lwów, 1875, s. 1-68.

[12] Volumina Legum, t. VIII, Petersburg 1860, s. 87.

[13] Volumina Legum t. VIII, Petersburg 1860, s. 20-48.

[14] Volumina Legum, t. VIII, Petersburg 1860, s. 527.

[15] KALENDARZ polityczny dla Królestwa Polskiego y Wielkiego Xięstwa Litewskiego na rok pański 1779. w Warszawie, Nakładem y drukiem Michała Groella Księgarza Nadwornego J.K.Mci., [b.n.s]

[16] Kalendarzyk narodowy y obcy na rok ... 1792. ..., Warszawa 1791, s. 308.

[17] Volumina Legum, t. IX, Kraków 1889, s. 225.

[18] Wereszycka, s. 217.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

Za panowania Piastów	Dzierżykraj z Człopy (1020–?) Jakub z Bnina (1120–?) Dobrogost z Szamotuł (1216–1226) Dionizy z Goździkowa (1226–1234) Bogumił Dzierżykraj (1234–1242) Mościc z Wielkiego Koźmina (1242–1252) Przedpełk (1252–1253) Hertobald (1253–1255) Mikołaj z Grzymisławia (1255–1260) Beniamin z Grabowy (1260–1264) Janko z Czarnkowa (1264–1270) Przedpełk (1270–1277) Jakub z Bnina (1277–1281) Tomisław z Szamotuł (1281–1286) Beniamin Zaremba (1286–1287) Tomisław z Szamotuł (1288–1293) Beniamin Zaremba (1293–1297) Piotrko? (1297–1299) Sędziwój z Jarocina (1299–1306) Kiełcz z Brudzewa (1306–1308) Dobrogost z Dzwonowa (1308–1320) Przybysław (1326–1328) Wincenty z Szamotuł (1328–1332) Mikołaj z Biechowa (1332–1340) Jarosław z Iwna (1340–1343) Maciej Borkowic (1343–1358) Pasek z Wolicy (1358–1371)
Za panowania Andegawenów i Jagiellonów	Wincenty z Krępy (1371–1386) Bartosz Wezenborg (1387–1393) Jędrzej z Szamotuł (1393–1400) Mścisław Bardzki (1400–1406) Sędziwój Ostroróg (1406–1441) Jan z Bnina (1441–1449) Łukasz I Górka (1449–1475) Stanisław Ostroróg (1475–1477) Maciej z Bnina Opaliński (1477–1493) Mikołaj z Kutna (1493–1495) Jan Starszy Świdwa Szamotulski (1495–1496) (Jan) Sędziwój Czarnkowski (1496–1499) Jan Ostroróg (1500–1501) Andrzej Szamotulski (1501–1511) Mikołaj Lubrański (1511–1519) Stanisław Kościelecki (1519–1535) Łukasz II Górka (1535–1538) Janusz Latalski (1539–1557) Marcin Zborowski (1557–1561) Andrzej Kościelecki (1561–1565) Łukasz III Górka (1565–1573)
Za monarchii elekcyjnej	Stanisław Górka (1573–1592) Hieronim Gostomski (1592–1609) Jan Ostroróg (1610–1622) Piotr Opaliński (1622–1624) Stanisław Przyjemski (1624–1628) Jan Opaliński (1628–1637) Krzysztof Opaliński (1637–1655) Jan Leszczyński (1655–1661) Andrzej Karol Grudziński (1661–1678) Krzysztof Grzymułtowski (1679–1687) Rafał Leszczyński (1687–1692) Wojciech Konstanty Breza (1692–1698) Stanisław Małachowski (1698–1699) Stanisław Leszczyński (1699–1709) Franciszek Zygmunt Gałecki (1709–1711) Andrzej Aleksander Radomicki (1711–1726) Maciej Radomicki (1726–1728) Władysław Radomicki (1728–1737) Michał Raczyński (1737) Antoni Józef Poniński (1738–1742) Ludwik Bartłomiej Szołdrski (1742–1753) Stefan Garczyński (1753–1754) Stanisław Potocki (1754–1760) Florian Łubieński (1760–1765) Antoni Barnaba Jabłonowski (1765–1778) August książę ordynat Sułkowski (1778–1786) Józef Klemens Mielżyński (1786–1793)
Prezesi Wielkiego Księstwa Poznańskiego i Prowincji Poznańskiej	Joseph von Zerboni di Sposetti (1815–1824) Johann Friedrich Theodor von Baumann (1825–1830) Eduard Heinrich Flottwell (1830–1840) Adolf von Arnim-Boitzenburg (1840–1842) Carl Moritz von Beurmann (1843–1850) Gustav Carl Gisbert Heinrich Wilhelm Gebhard von Bonin (1850–1851) Eugen von Puttkamer (1851–1860) Gustav Carl Gisbert Heinrich Wilhelm Gebhard von Bonin (1860–1862) Karl Wilhelm von Horn (1862–1869) Otto von Königsmarck (1869–1873) William Barstow von Guenther (1873–1886) Robert von Zedtlitz-Trützschler (1886–1890) Hugo von Wilamowitz-Moellendorff (1890–1899) Karl Julius Rudolf von Bitter (1899–1903) Wilhelm von Waldow (1903–1911) Philipp Schwartzkopf (1911–1914) Johan Karl Friedrich Moritz Ferdinand von Eisenhart-Rothe (1914–1918)